Porzucone dzieci w Polsce
Liczba porzuconych dzieci w Polsce jest zatrważająco wysoka. Szacuje się, że co 10 godzin w naszym kraju ktoś porzuca dziecko. Każdego roku w szpitalach odnotowuje się porzucenie ok. 800 noworodków. Co się z nimi dzieje i skąd tak wysokie statystyki? Opuszczone niemowlęta trafiają do różnego rodzaju placówek opiekuńczo-wychowawczych, do których zalicza się przede wszystkim domy dziecka oraz rodzinne domy dziecka. Alternatywę dla nich stanowią również rodziny zastępcze. Rodzina zastępcza często mylona jest z adopcją. W rzeczywistości jednak istnieją pomiędzy nimi znaczne różnice. Warto przy tym wiedzieć, że nie wszystkie porzucone dzieci mogą zostać skierowane do procesu adopcyjnego. Dlaczego tak się dzieje? Znaczna część z nich nie posiada uregulowanej sytuacji prawnej, co w praktyce często oznacza, że ich biologiczni rodzice żyją i nie zrzekli się do nich praw rodzicielskich bądź ewentualnie nie zostali takich praw pozbawieni przez sąd. Co więcej, proces adopcyjny w naszym kraju jest dość skomplikowany i wymaga wielu procedur, przez które przejść muszą kandydaci na adopcyjnych rodziców. Koordynacją adopcji zajmują się przeważnie ośrodki adopcyjne.
Obecnie w Polsce znajduje się ok. 96 tysięcy sierot. Większość nich zalicza się do tzw. sierot społecznych, co oznacza, że ich rodzice żyją, jednak z różnych powodów nie chcą bądź nie mogą się nimi opiekować. Blisko 2/3 porzuconych dzieci umieszczonych jest w rodzinach zastępczych. Zazwyczaj tworzą je osoby spokrewnione, np. dziadkowie. Ponad 30 tysięcy dzieci przebywa w pogotowiach opiekuńczych, rodzinnych domach dziecka oraz domach dziecka.
Sieroctwo społeczne – przyczyny
Statystyki dotyczące sierot społecznych wydają się być przytłaczające. Skąd taka sytuacja w naszym kraju? Wśród przyczyn tego stanu rzeczy należy doszukiwać się głównie zaburzeń w funkcjonowaniu rodziny, która najczęściej prowadzi do jej rozpadu lub dezorganizacji. Wyróżnia się przyczyny o charakterze wewnętrznym (mikrospołecznym) i zewnętrznym (makrospołecznym). Do tych pierwszych zaliczać można, chociażby przewlekłe choroby, uzależnienia czy niezaspokojenie potrzeb dziecka. To właśnie patologia uznawana jest za najczęstszą przyczynę sieroctwa społecznego w Polsce. Wiąże się ona zazwyczaj z nadużywaniem alkoholu bądź przemocą rodzinną. Na drugim miejscu wymienia się zaś niezdolność rodziców do opieki nad dzieckiem. Co kryje się pod tym pojęciem? Przeważnie jest to niedojrzałość. Zdarza się jednak, że wina nie leży w rodzicach, a w ich sytuacji ekonomiczno-materialnej. Czynnikiem decydującym o odebraniu im dzieci jest więc przyczyna zewnętrzna: bezrobocie, bezdomność, itd.
Mimo że obecnie sieroctwo społeczne dotyka blisko 100 tys. dzieci, to liczby te stale się zwiększają. Niestety, zebranie dokładnych danych jest znacznie utrudnione.
Sieroctwo społeczne – konsekwencje dla porzuconych dzieci
Dzieciństwo, zwłaszcza wczesne ma bardzo duże znaczenie dla psychiki człowieka, a także jego późniejszych umiejętności i relacji z innymi ludźmi. Oderwanie od rodziny z pewnością można zaliczyć do przeżyć traumatycznych. Samotność, lęk, poczucie zagubienia – tego rodzaju emocje u najmłodszych dzieci prowadzą często do zachowań destrukcyjnych. Co więcej, trwała separacja od rodziny wiąże się z poważnymi ubytkami emocjonalnymi, które w większości przypadków są nieodwracalne. Im szybciej dziecko trafi pod opiekę rodziców adopcyjnych bądź rodziny zastępczej, tym ma większe szanse na prawidłowy rozwój. Najkorzystniejsze warunki pod tym względem zapewnia rodzina zastępcza. Więzi, które się w niej wytwarzają są bowiem niemal identyczne, jak w przypadku rodziny biologicznej. Niestety, jak już wspomniano, nie wszystkie dzieci mogą trafić do adopcji. Z myślą o nich stworzono więc rodziny zastępcze. Formy instytucjonalne, takie jak dom dziecka, nie są w stanie odpowiedzieć na wszystkie potrzeby dziecka. Zdarza się jednak, że nie ma innego wyjścia.
Formy pomocy dla osieroconych dzieci
Wiele placówek oraz fundacji prowadzi różnego rodzaju działania, których celem jest pomoc osieroconym dzieciom. Znaczna część tego rodzaju akcji ma za zadanie wsparcie materialne domów dziecka, z tego też względu nierzadko prowadzone są zbiórki żywności, odzieży czy zabawek. Pamiętajmy, że każdy z nas może pomóc. Niektóre programy pomocowe skupiają się jednak na wyższych potrzebach, zalicza się do nich m.in. program a Kuku, który prowadzony jest z sukcesem już od wielu lat. Początkowo realizowany był wyłącznie przy współpracy fundacji Przyjaciółka, obecnie wspiera go również Fundacja Oriflame Dzieciom. Na czym polega program a KuKu? Skupia się on przede wszystkim na pomocy dzieciom wychowującym się w domach dziecka oraz rodzinach zastępczych. W ramach programu oferowane jest im wsparcie edukacyjne, ale nie tylko. Osierocone dzieci mają szansę na realizację swoich marzeń. Co więcej, od 2017 roku program a KuKu objął swoim działaniem także dzieci z domów samotnej matki oraz ośrodków interwencji kryzysowej. Podejmowane działania mają charakter długofalowy, a ich celem jest poszerzanie zainteresowań oraz horyzontów dzieci.
Jak do tej pory przebiegała realizacja programu a KuKu? Zazwyczaj każdego roku dzieliła się na dwie edycje, gdzie jedna z nich odnosiła się do rozwoju umiejętności szkolnych, zaś druga w pewien sposób wiązała się z wakacjami, przede wszystkim z organizacją różnego rodzaju obozów i kolonii. Dla przykładu w 2014 roku w ramach marcowej edycji Leniuchowanie i wiedzy zdobywanie, wspierano finansowo wyjazdy dzieci, dzięki którym mogły rozwijać swoje umiejętności (obozy językowe, obozy sportowe, kolonie artystyczne). Wrześniowa edycja skupiała się za to na potrzebach szkolnych. W jej ramach organizowano dodatkowe zajęcia, a także dofinansowywano pomoce edukacyjne.
Pomoc osieroconym dzieciom z pewnością jest zadaniem ważnym, aczkolwiek nienależącym do najprostszych. Na uwadze należy mieć ich potrzeby, godność, a także emocje.